Źródła kultury ludowej Puszczy Sandomierskiej - O projekcie

Bardzo szybki postęp cywilizacyjny niesie ze sobą szereg zagrożeń w odniesieniu do tradycyjnej kultury. Szczególnie podatną materią na wszelkie zmiany jest folklor i sztuka ludowa. Jest zatem konieczne, by dokonać jak najszybszej rejestracji wszelkich przejawów tradycyjnego folkloru, sztuki i ogólnie ludowej kultury, których pozostałości zachowały się jeszcze na terenie Rzeszowiaków. Niezbędne jest także zarejestrowanie współczesnych trendów, które w nim się pojawiają, gdyż dopiero kompletna rejestracja wszelkich przejawów folkloru pozwoli na uzyskanie jego klarownego współczesnego obrazu, a także pozwoli prześledzić dynamikę i kierunki zmian w nim zachodzących.

Jest to odpowiedź na coraz większe zapotrzebowanie na dokumentowanie i szerokie udostępnianie tego typu materiałów coraz większemu kręgowi zainteresowanych.  Głównym założeniem zadania jest opublikowanie i popularyzacja wyników kilkuletnich badań terenowych nad zachowanymi przejawami tradycyjnej kultury oraz jej współczesnymi przemianami, prowadzonych na terenie dawnej Puszczy Sandomierskiej, zamieszkałej przez ludność grupy etnograficznej Lasowiaków. W tym celu planuje się objęcie badaniami ostatniego, nie przebadanego skrawka Puszczy w okolicach Mielca, opracowanie pozyskanych materiałów i ich archiwizację oraz opublikowanie wyników badań w publikacji książkowej a także w Internecie. Planuje się także szereg działań promocyjnych. Niniejsze zadanie jest uwieńczeniem kilkuletniego cyklu badań, wspieranych także przez MKiDN, mających na celu zapełnienie jednej z już nielicznych białych plam na mapie opisanych i rozpoznanych regionów etnograficznych. Jest to swoista kontynuacja wielkiego dzieła Oskara Kolberga.

  1. zorganizowanie i przeprowadzenie badań terenowych, opracowanie pozyskanych materiałów oraz ich archiwizację,
  2. wydanie publikacji w formie wydawnictwa książkowego, zawierającą możliwie najszerszy i przedstawiony w atrakcyjnej formie opis kultury ludowej Puszczy Sandomierskiej,
  3. udostępnienie wybranych materiałów w Internecie,
  4. zorganizowanie spotkania promocyjnego.

Ad. 1

Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej już od 2008 roku organizowało systematyczne badania terenowe na poszczególnych fragmentach obszaru Puszczy, a pozyskane materiały zostały opracowane i zarchiwizowane (167 jednostek archiwalnych). Są one dostępne dla wszystkich zainteresowanych. Dla uzyskania całości obrazu niezbędne jest przeprowadzenie badań terenowych, obejmujących ostatni, nie przebadany fragment Puszczy Sandomierskiej okolice Mielca.

Spodziewane, pozyskane materiały źródłowe mogą mieć istotne znaczenie dla dopełnienia wiedzy o Lasowiakach. Jest to obszar pozostający w bezpośrednim sąsiedztwie z terenami zajmowanymi przez Krakowiaków Wschodnich i pozyskane informacje być może umożliwią uzyskanie odpowiedzi na wiele wątpliwości, związanych z przebiegiem granic między tymi regionami etnograficznymi oraz określenia tzw. strefy wpływów obu grup. Planuje się, że w trakcie badań, przeprowadzonych w trakcie zorganizowanego obozu naukowego, zostaną zarejestrowane wszelkie przejawy tradycyjnej kultury, występujące na wskazanym obszarze, zarówno materialnej (rzemiosło, budownictwo, architektura sakralna, sztuka ludowa) jak i niematerialnej (obrzędowość doroczna i rodzinna, zwyczaje gospodarskie, pieśni i melodie ludowe, folklor taneczny). Planuje się pozyskanie źródeł fonicznych (nagrania wywiadów, pieśni i melodii ludowych), zapisów tekstowych (opracowania wywiadów, transkrypcje tekstów i melodii pieśni i utworów instrumentalnych a także transkrypcji gwarowych) oraz audiowizualnych w postaci filmów dokumentacyjnych, z zarejestrowanymi pokazami pracy rzemieślników czy gry muzykantów ludowych. Całość pozyskanych materiałów zostanie zadiustowana przez ekspertów, uznawanych powszechnie za autorytety w poszczególnych dziedzinach (etnografii, etnomuzykologii, folkloru, językoznawstwa oraz architektury i sztuki) i zarchiwizowana.

Ad. 2

Pozyskane materiały staną się podstawą do dokonania kompleksowego opisu kultury ludowej w Puszczy Sandomierskiej i opublikowane w planowanym wydawnictwie książkowym. Przewiduje się wykorzystanie do tego zamierzenia materiałów pozyskanych w trakcie poprzednich badań terenowych (5 edycji), co zapewni pokazanie całości zagadnień. Planuje się zaproszenie do współpracy wybitnych znawców kultury ludowej opisywanego terenu, co będzie gwarantowało wysoki poziom planowanego wydawnictwa.

Ad. 3

Planuje się utworzenie specjalnej zakładki na stronie internetowej MKL, w której zostaną zamieszczone wybrane materiały źródłowe, inwentarz archiwalny oraz indeksy zawartości archiwum MKL, odnoszące się do materiałów pozyskanych z badań terenowych, prowadzonych na terenie Puszczy Sandomierskiej.

Ad. 4

Przewidywane jest zorganizowanie spotkania promocyjnego. Wezmą w nim udział uczestnicy projektu, przedstawiciele instytucji zajmujących się kulturą ludową w południowo wschodniej Polsce, przedstawiciele lokalnych władz, media, regionaliści oraz wszyscy zainteresowani kulturą ludową terenów dawnej Puszczy Sandomierskiej. Będzie ono miało na celu zapoznanie wszystkich uczestników z wynikami przeprowadzonych badań oraz promocję planowanego wydawnictwa książkowego. Przewidywany termin spotkania – 19 grudnia 2014 roku. W trakcie jego przebiegu planuje się wystąpienia organizatorów projektu, uczestników realizujących jego założenia, prezentację najciekawszych materiałów filmowych, fonicznych i wizualnych oraz krótkie wystąpienia autorów poszczególnych artykułów, zamieszczonych w zaplanowanej publikacji. Przewiduje się organizację poczęstunku. Spotkanie odbędzie się w Parku Etnograficznym MKL w Kolbuszowej (ul. Wolska).

Planowane zadanie umożliwi szerokie zapoznanie wszystkich zainteresowanych kulturą ludową Puszczy Sandomierskiej, jednego z nielicznych, słabo opracowanych naukowo regionów etnograficznych. Pozwoli to także na jej popularyzację. Planowana publikacja stanie się dziełem, stanowiącym kompendium wiedzy o terenie Puszczy, która do dzisiaj nie doczekała się takiego opracowania, a jak mało który region na niego zasługuje.