ETNOnotatnik

Świąteczny wystrój wiejskiej chaty

Wystój wnętrza wiejskiej izby miał duże znaczenie - nic nie było przypadkowe, wszystko spełniało określone funkcje. Szczególną wagę przywiązywano do wystroju świątecznego, w którym dominowały symboliczne elementy związane z magią urodzaju i kultem zmarłych.

Bożonarodzeniowym przybraniem izby jeszcze do początku XX wieku była tak zwana jutka, czyli zawieszony u powały wierzchołek jodły lub sosny przybrany jabłkami oraz orzechami. Już w drugiej połowie XIX wieku obok jutki wieszano kuliste światy wykonane z kolorowych opłatków. Świat wisiał także po świętach – jeżeli zachował się w dobrym stanie aż do Wielkanocy wróżyło to pomyślność w nadchodzącym roku. Od początku XX wieku nad wigilijnym stołem umieszczano ozdobne pająki. Przybierał on różne formy: kuliste, krystaliczne, promieniste, żyrandolowe. Pająki wykonywano ze słomy i kolorowej bibuły. Na wsiach choinki zwane bożymi drzewkami upowszechniły się dopiero po I wojnie światowej.

W czasie Godnich Świąt podłogę wyścielano słomą („żeby było jak w Betlejem”), w kątach izby ustawiano snopy zbóż. Na stole kładziono siano i przykrywano je białym obrusem, na którym leżał wigilijny opłatek, zaś pod stołem kładziono siekierę, aby zachować w nadchodzącym roku zdrowie.

Źródło:
A. Karczmarzewski Ludowe obrzędy doroczne w Polsce południowo-wschodniej, Rzeszów 2011, s. 49-52.
K.   Ruszel Leksykon kultury ludowej w Rzeszowskiem, Rzeszów 2004, s. 441-445.