ETNOnotatnik

Św. Agnieszka

Święta Agnieszka, dziewica i męczennica – patronka dzieci, panien i ogrodników, w ikonografii przedstawiana z liściem palmy, znakiem męczeństwa oraz z towarzyszącym jej barankiem. Baranek został jej przypisany z powodu podobieństwa łacińskich słów: Agnes (Agnieszka) i agnus (baranek).

Agnieszka już od starożytności była bardzo popularną świętą, pisało o niej wielu świętych, papieży i ojców kościoła. W młodym wieku złożyła ślub czystości i nie zgadzała się na wydanie jej za mąż, mówiąc, że ma już Małżonka, którego nie mogą zobaczyć ci, którzy chcą ją poślubić. Oskarżono ją wówczas, iż jest chrześcijanką i zaprowadzono do sędziego, a później wydano katom.

Żadne namowy ani groźby nie przestraszyły młodej dziewczyny, a kiedy za karę wysłano ją do domu publicznego, mężczyzna, który chciał się do niej zbliżyć, stracił wzrok. Agnieszka zachowała czystość małżonki Chrystusa.

Następnie próbowano spalić ją żywcem, wyszła ona jednak z ognia bez żadnego śladu. Na koniec ścięto ją mieczem na stadionie Domicjana, około 305 roku. Jedna z legend mówi, że obnażona na stadionie Agnieszka, w cudowny sposób okryła się płaszczem z włosów, aby zakryć ciało przed spojrzeniami tłumów.

Kaplicę wybudowaną w IV wieku w miejscu śmierci Świętej, w wieku XVII papież Innocenty X, kazał zastąpić kościołem. Nieco wcześniej cały teren pozostały po stadionie Domicjana, przerobiony został na kompleksowe, barokowe założenie urbanistyczne (dzisiejszy Plac Navona) z zabudową, egipskim obeliskiem, fontannami (m.in. dei Quatro Fiumi).

W Rzymie w dzień wspomnienia św. Agnieszki święcone są specjalnie hodowane baranki, z których wełny wyrabia się paliusze dla metropolitów Kościoła katolickiego.

W tradycji polskiej wspomnienie św. Agnieszki przypada na 21 dzień stycznia, kiedy rolnicy przygotowują się pomału do upraw wiosennych, sprzątają, wywożą nawóz na pole, dlatego w tradycji polskiej znane są powiedzenia:
Od świętej Agnieszki sprzątają z drzew liszki, a jeśli mróz tęgi, szczep gonty i dęgi. Radź o drzewie i stodole, nawozy wywóź w pole.

A także:
Święta Agnieszka – wypuszcza skowronka z mieszka.
Agnieszka li łaskawa – wkrótce w polu zabawa,
Agnieszka li nielusa (ospała) – jeszcze zimie pokusa.

Oprac. na podstawie:
J. Marecki, L Rotter, Jak czytać wizerunki świętych. Leksyon atrybutów i symboli hagiograficznych, Kraków 2009, s. 43-44.
Rok Boży w liturgii i tradycji kościoła świętego…., red. Ks. Franciszek Marlewski (1932), Gidle 2012, s. 162.
www.brewiarz.pl